به منظور کاهش مشکلات مصرف بیوچار در خاک های آهکی، با تغییر خواص سطحی بیوچار سیب وانگور به وسیله انواع اسیدها، در یک آزمایش انکوباسیون فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با 6 تیمار شامل (بیوچار غنی شده با اسیدفسفریک-خاک فسفات (BC-H3PO4-RP)، اسید هیدروکلریک-خاک فسفات (BC-HCl-RP) و خاک فسفات (BC-RP)، بیوچار معمولی (BC)، کود فسفاته (TSP) و شاهد (Cont)) و 2 نوع خاک آهکی با قابلیت هدایت الکتریکی مختلف (2=S1 و 15= S2 دسی زیمنس بر متر)، تاثیر انواع بیوچار غنی شده بر توزیع اشکال معدنی فسفر در خاک های شور اطراف دریاچه ارومیه بررسی شد. فسفر اولسن، pH و اجزاء فسفر معدنی در زمان های 7، 30 و 60 روز انکوباسیون اندازه گیری و از لحاظ آماری تحلیل گردید. بر اساس نتایج، تیمارهای BC-HCl-RP و BC-H3PO4-RP به-طور متوسط pH خاک S1 و S2 را به ترتیب 5/0 و 1 واحد کاهش دادند. تیمارهای BC-H3PO4-RP و BC-HCl-RP فسفر اولسن خاک S1 را از 7/6 میلی گرم در کیلوگرم خاک به ترتیب به 3/57 و 5/55 و در خاک S2 از 4/7 به 3/71 و 62 میلی گرم در کیلوگرم خاک افزایش دادند. بیوچارهای غنی شده توزیع و مقدار اشکال فسفر معدنی خاک ها را به طور معنی دار تغییر دادند. به طوریکه تیمارهای BC-H3PO4-RP و BC-HCl-R مقدار دی کلسیم فسفات خاک S1 را به ترتیب 9/2 و 6/2 برابر و خاک S2 را به ترتیب 06/1 و 97/0 برابر افزایش دادند. در مقابل مقادیر اکتاکلسیم فسفات، فسفات های آلومینیوم و آپاتیت به طور معنی دار کاهش یافت. فسفر اولسن با دی کلسیم فسفات، آپاتیت و فسفر پیوندشده با آهن همبستگی معنی دار داشت و احتمالا در عصاره گیری فسفر اولسن، فسفر از این اجزاء معدنی آزاد می شود. بنابراین می توان گفت استفاده از بیوچار غنی شده باعث می شود فسفر برای مدت طولانی در فاز لبایل و قابل جذب برای گیاه باقی بماند. از اینرو می تواند به بهبود تغذیه فسفرگیاه، کاهش تنش شوری و رفع مسائل مصرف بیوچار معمولی در این خاک ها کمک کند.

مقدمه: فسفر به عنوان یکی از عوامل اصلی محدود کننده در استفاده مجدد از فاضلاب و همچنین یکی از عناصر مهم در بروز پدیده اتروفیکاسیون در منابع آبی می باشد. لذا، پژوهش حاضر به منظور بررسی کارائی پوکه معدنی و شکل اصلاح شده آن با پراکسید هیدروژن در حذف فسفر از محلول های سنتیتیک انجام گرفته است. روش بررسی: این مطالعه یک مطالعه بنیادی-کاربردی می باشد که در سیستم ناپیوسته انجام گرفت. دراین مطالعه، پوکه معدنی خام و شکل اصلاح شده آن در جهت حذف فسفر مورد استفاده قرار گرفت. پارامترهای مختلفی از قبیل pH محلول (2-10)، غلظت جاذب (10-2g/L)، غلظت اولیه فسفر (20-5mg/L)، قدرت یونی محلول و زمان تماس مورد بررسی قرار گرفت. آزمایشات در سیستم ناپیوسته و با تغییر دادن یک پارامتر و ثابت نگه داشتن سایر پارامترها انجام گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که پراکسید هیدروژن کارایی پوکه معدنی را بدون تغییر در ساختار آن ارتقا می دهد. بیشترین میزان حذف فسفر در دوز جاذب g/L 10، زمان تماس 130 دقیقه، pH برابر 6 و غلظت mg/L 20 از فسفر اتفاق می افتد. در این شرایط بیش از 69% و 97% از فسفر به ترتیب توسط پوکه معدنی خام و شکل اصلاح شده آن حذف گردید. علاوه برآن نشان داده شد که افزایش قدرت یونی محلول باعث کاهش کارایی حذف فسفر می گردد. معادله شبه درجه دوم با ضریب رگرسیون خطی بالایی روند حذف فسفر را توسط جاذب های مورد مطالعه نشان داد. بحث و نتیجه گیری: نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که پوکه معدنی خام قابلیت خوبی در حذف فسفر از خود نشان می دهد. علاوه براین مشخص گردید که اصلاح ساختار شیمیایی جاذب خام باعث افزایش ظرفیت جذب آن می گردد.

تاثیر رژیم رطوبتی خاک و کود فسفر بر فسفر قابل جذب و شکلهای فسفر معدنی در چهار خاک شالیزاری شمال ایران بررسی گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه کاملا تصادفی شامل نوع خاک در چهار سطح (دو خاک اسیدی و دو خاک آهکی)، شرایط رطوبتی خاک در سه سطح (هواخشک، 40% رطوبت اشباع و غرقاب) و کود فسفر در دو سطح (با و بدون کود فسفر) و با دو تکرار انجام شد. کود فسفر به صورت مونوکلسیم فسفات به میزان 100 میلی گرم فسفر بر کیلوگرم خاک افزوده شد. تیمارها به مدت یک ماه در دمای 25 درجه سانتی گراد در انکوباتور نگهداری شدند. سپس شکلهای فسفر معدنی در خاکهای آهکی به روش (1989) Jiang and GU و در خاک های اسیدی به روش Kuo (1996) تعیین گردید. همچنین فسفر قابل جذب به روش اولسن اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که فسفر قابل جذب تمام خاکهای مورد مطالعه پس از غرقاب افزایش یافت (به طور میانگین بیش از دو برابر). فسفر قابل جذب در خاکهای اسیدی پس از غرقاب بیشتر از خاکهای آهکی افزایش یافت. پس از یک ماه نگهداری در 40% رطوبت اشباع و بدون کود فسفر، فسفر قابل جذب در سه خاک از چهار خاک مورد مطالعه به طور معنی داری افزایش یافت و در یک خاک تغییر معنی داری نکرد. میانگین بازیابی فسفر افزوده شده به خاک در شرایط غرقاب از شرایط غیرغرقاب کمتر بود. میانگین بازیابی کود فسفر در خاکهای آهکی به طور معنی داری از خاکهای اسیدی بیشتر بود. تاثیر رژیم رطوبتی خاک و کود فسفر بر مقدار تمامی شکلهای فسفر معدنی در تمام خاکهای مورد مطالعه معنی دار بود. در شرایط غیرغرقاب نسبت به شرایط غرقاب مقدار بیشتری از کود فسفر به شکل Fe-P تبدیل گردید. در هر دو شرایط غرقاب و غیرغرقاب، در خاکهای قلیایی آهکی نسبت به خاکهای اسیدی مقدار بیشتری از کود فسفر به شکل Al-P تبدیل گردید. در هر دو شرایط غرقاب و غیرغرقاب، در خاکهای اسیدی نسبت به خاکهای قلیایی آهکی مقدار بیشتری از کود فسفر به شکل Fe-P تبدیل گردید. در حالت هواخشک، مقدار شکلهای فسفر معدنی در خاکهای قلیایی آهکی به ترتیب Fe-P<Ca2-P<Ca8-P<Al-P<Ca10-P و در خاکهای اسیدی به ترتیب NH4Cl-P<Al-P<Fe-P<Ca10-P بود.

زمینه و هدف: با توجه به اینکه طوفانهای گرد و غباری اثرات منفی بر سلامت، اقتصاد جامعه و محیط زیست داشته و منجر به خسارتهای زیادی بر منابع انسانی، بخش بهداشت و کشاورزی میشود و ایران یکی از کانونهای متاثر از ریزگردهاست که خسارات این پدیده هر ساله گریبان گیر کشور ما می شود، باید به موضوع افزایش ریزگردها توجه خاصی مبذول گردد. روش کار: این تحقیق در شهرستان پلدختر در استان لرستان بر روی بخش معدنی ذرات رسوب شونده انجام شده است. نمونه برداری از ذرات در سه نوبت به فاصله زمانی یک ماه برای اندازه گیری فلزات سنگین، کاتیونها و آنیونها در 9 نقطه انجام شد. آنالیز کاتیونها و آنیونها با استفاده از دستگاه Ic metrohm و آنالیز فلزات سنگین با استفاده از دستگاه Icp oes-arcos صورت می گیرد. نتایج: در این مطالعه نمونه برداری از ذرات قابل ته نشینی در سه ماه اسفند 1398، فروردین و اردیبهشت 1399 صورت گرفت. در مجموع در این سه ماه بیشترین غلظت در بین کاتیونها و آنیونها مربوط به So4 و کمترین غلظت مربوط F، همچنین بیشترین غلضت در بین فلزات سنگین مربوط به Fe و Al بود. نتیجه گیری: بیشترین مقدار ذرات قابل ته نشینی در اسفند 1398 و سپس به دنبال آن فروردین 1399 و کمترین مقدار در اردیبهشت 1399 اتفاق افتاده است. با توجه به اینکه هم عناصر با منشا طبیعی و هم عناصر با منشا مصنوعی در مطالعه یافت شدند می توان نتیجه گرفت که منشا عناصری که غلظت آنها در تحقیق بدست آمده است هم طبیعی و هم مصنوعی است.

تعیین شکل های مختلف فسفر خاک در ارزیابی وضعیت فسفر خاک مهم است. به همین منظور، مقدار و توزیع فسفر در شکل های مختلف معدنی و آلی در 53 نمونه خاک استان همدان بررسی شد. خاک ها به صورت دنباله ای به منظور تعیین اجزای معدنی و آلی فسفر عصاره گیری شدند. فسفات معدنی به شش جز شامل، دی کلسیم فسفات، اکتا کلسیم فسفات، آپاتیت، فسفات پیوند شده با آلومینیوم، فسفات پیوند شده با آهن و فسفر حبس شده درون اکسیدهای آهن تفکیک شد. نتایج این تحقیق نشان داد که دامنه اجزای مختلف فسفر دارای تغییرات نسبتا زیادی بود. تغییرات فسفر کل خاک ها در دامنه 926-2686 با میانگین 1533 میلی گرم در کیلوگرم خاک بود. دامنه تغییرات فسفات های کلسیم 104-1872 با میانگین 801 میلی گرم در کیلوگرم خاک بود که 78.5 درصد فسفر معدنی و 52.3 درصد از فسفر کل را تشکیل می دهد که شکل غالبا فسفر خاک است. دامنه تغییرات فسفات پیوند شده با آهن 1-185 با میانگین 59 میلی گرم در کیلوگرم خاک که 5.8 درصد از فسفر معدنی و 3.8 درصد از فسفر کل را تشکیل می دهد. دامنه تغییرات فسفاات پیوند شده با آلومینیوم 5-523 با میانگین 128 میلی گرم در کیلوگرم خاک که 12.5 درصد از فسفر معدنی و 8.3 درصد از فسفر کل را تشکیل می دهد. فسفر حبس شده درون اکسیدهای آهن 0.0-371 با میانگین 33 میلی گرم در کیلوگرم خاک که 3.2 درصد از فسفر معدنی و 2.2 درصد از فسفر کل را تشکیل می دهد. دامنه تغییرات فسفر آلی 75-676 با میانگین 277 میلی گرم در کیلوگرم خاک بود که 18.1 درصد از فسفرکل را تشکیل می دهد. نتایج مطالعات همبستگی نشان داد که فسفر قابل دسترس (فسفر عصاره گیری شده به روش اولسن) همبستگی معنی داری با دی کلسیم فسفات، اکتا کلسیم فسفات، فسفات پیوند شده با آلومینیوم، مجموع فسفات های کلسیم و فسفات های آهن و آلومینیوم داشت. این نتیجه نشان می دهد که احتمالا این اجزا می توانند به وسیله گیاه استفاده شوند.

کودهای آلی با تغییر شرایط شیمیایی، فیزیکی و زیستی خاک به طور موثری بر توازن عناصر غذایی از جمله فسفر اثر می گذارند. در این مطالعه تاثیر دو سطح فسفر شامل 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم از دو منبع کود مرغی و مونوفسفات پتاسیم بر شکل های فسفر معدنی در یک دوره زمانی 90 روزه (5، 15، 30، 45، 60 و 90 روز) مورد بررسی قرار گرفت. شکل های فسفر معدنی شامل فسفر قابل استخراج با آب (H2O-P)، فسفر قابل استخراج با بیکربنات سدیم 0.5 مولار (NaHCO3-P)، فسفر قابل استخراج با سود (فسفر متصل به آهن و آلومینیوم) و فسفر قابل استخراج با اسید (فسفات های کلسیم) از طریق عصاره گیری متوالی تفکیک و اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که در تیمار شاهد بخش عمده ای از فسفر معدنی خاک به صورت فسفر قابل استخراج با اسید (102-187.4 میلی گرم بر کیلوگرم) می باشد. کاربرد کود مرغی و مونوفسفات پتاسیم سبب افزایش معنی دار فسفر قابل استخراج با آب، سود و اسید در خاک شد. بعد از کاربرد هر دو منبع آلی و معدنی، شکل های لبایل و نسبتا لبایل (NaHCO3-P و NaOH-P) افزایش و در انتهای دوره خواباندن به پایدارترین شکل فسفر (Ca-P) تبدیل شد. میزان تبدیل فسفر لبایل به شکل غیر لبایل در خاک تیمار شده با کود مرغی کمتر بود که نشان از تاثیرات مثبت این کود در افزایش شکل های لبایل فسفر خاک (NaHCO3-P و NaOH-P) برای یک دوره طولانی تر دارد. همبستگی بالا و معنی دار (P<0.01) بین NaHCO3-P و فسفر قابل دسترس خاک (r=0.81-0.93) در تمامی زمان های خواباندن، نشان از نقش مهم این شکل از فسفر در تامین فسفر مورد نیاز گیاه دارد. بر اساس نتایج این تحقیق کاربرد تلفیقی کود مرغی و کود شیمیایی در خاک های آهکی به عنوان راهکار افزایش فسفر قابل دسترس گیاه پیشنهاد می شود.

این تحقیق به منظور بررسی اثر رایزوسفر برنج بر شکل های فسفر معدنی بومی در خاک های شالیزاری شمال ایران در گلخانه انجام شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با دو تکرار شامل نوع خاک در 14 سطح (10 خاک آهکی و چهار خاک غیرآهکی)، و کشت گیاه در دو سطح (با کشت و بدون کشت برنج) انجام شد. پس از سه ماه، از گلدان های "با کشت" و خاک "بدون کشت"، به طور هم زمان به روش خاصی نمونه برداری و بلافاصله شکل های فسفر معدنی خاک های آهکی به روش عصاره گیری متوالی جیانگ و گو (1989) و در خاک های غیرآهکی به روش کیو (1996) و فسفر قابل جذب به روش اولسن اندازه گیری گردید. در یک آزمایش دیگر به منظور بررسی تغییرات فسفر قابل جذب با فاصله از طوقه گیاه برنج، گلدان خاصی به مساحت یک متر مربع و عمق 30 سانتیمتر تهیه و تا عمق 20 سانتیمتر خاک ریخته و بذرهای جوانه دار شده برنج مشابه شرایط مزرعه کشت گردید. پس از به خوشه رفتن گیاه برنج، از فاصله های مختلف طوقه به روش خاصی نمونه برداری و فسفر قابل جذب آنها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که: 1- در تمام خاک های مورد مطالعه، مقدار فسفر قابل جذب در خاک رایزوسفر برنج به طور معنی داری نسبت به خاک کشت نشده کمتر بود. 2- در خاک های آهکی، مقدار شکل های دی کلسیم فسفات، اکتاکلسیم فسفات، آپاتایت، فسفات های آلومینیوم و فسفر محبوس در اکسیدهای آهن در خاک رایزوسفر برنج به طور معنی داری از خاک کشت نشده کمتر بودند؛ در حالی که مقدار فسفر به شکل فسفات های آهن در رایزوسفر برنج اختلاف معنی داری با خاک غیررایزوسفر نداشت. 3- در خاک های غیرآهکی، مقدار فسفر به سهولت محلول، فسفات های آلومینیوم، و فسفات های آهن در خاک رایزوسفر برنج نسبت به خاک کشت نشده به طور معنی داری کمتر بود؛ در حالی که فسفر به شکل آپاتایت و فسفر محبوس در اکسیدهای آهن در رایزوسفر برنج اختلاف معنی داری با خاک کشت نشده نداشتند. 4- با فاصله از طوقه گیاه برنج در بین دو بوته، فسفر قابل جذب خاک تغییر معنی داری نکرد. این در حالی بود که فسفر قابل جذب در خاک کشت شده، به طور بسیار معنی داری کمتر از خاک کشت نشده بود. 5- اندازه گیری pH آب روی سطح خاک گلدان ها در پایان دوره رشد نشان داد که کشت گیاه برنج در تمام خاک ها به طور معنی داری pH آب روی سطح خاک گلدان ها را کاهش داد.

خاک ورزی می تواند به طور قابل توجهی باروری و پایداری سیستم های نوین کشاورزی را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین طبیعت شیمیایی فسفر خاک می تواند تحت تأثیر عملیات خاک ورزی قرار گیرد. هدف از این تحقیق، بررسی اثر خاک ورزی های مختلف بر شکل های معدنی فسفر خاک (فسفر لبایل، فسفر نسبتاً لبایل، فسفر غیر لبایل و فسفر باقی مانده) با استفاده از روش عصاره گیری دنباله ای بوومن و کول (1978) بود. بدین منظور نمونه برداری خاک به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی از چهار روش خاک ورزی مختلف (مرسوم، بستر برآمده، کم خاک ورزی و بی خاک ورزی) از عمق های 8-0 و 16-8 سانتی متری در 5 تکرار صورت گرفت. نتایج نشان داد که مقدار فسفر معدنی کل و نیز شکل های مختلف فسفر معدنی به جز فسفر معدنی غیرلبایل در اثر خاک ورزی تغییرات معنی داری داشت. تغییر خاک ورزی از مرسوم به خاک ورزی های حفاظتی موجب افزایش معنی دار فسفر معدنی در شکل های لبایل، نسبتاً لبایل و باقی مانده شد. بیش ترین تغییرات را فسفر معدنی لبایل از خود نشان داد، به گونه ای که میزان این شکل از فسفر از 51/9 میلی گرم بر کیلوگرم در خاک ورزی مرسوم به 37/21 میلی گرم بر کیلوگرم در کم خاک ورزی تغییر یافت که نشانگر افزایش حدوداً 2 برابری بود. تیمار بی خاک ورزی با 678 میلی گرم بر کیلوگرم بالاترین و خاک ورزی مرسوم با 580 میلی گرم بر کیلوگرم کم ترین مقدار فسفر نسبتاً لبایل را داشت. بیشترین و کمترین فسفر معدنی کل به ترتیب با مقادیر 95/522 و 98/441 میلی گرم بر کیلوگرم در بی خاک ورزی و خاک ورزی مرسوم مشاهده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که تغییر خاک ورزی مرسوم به روش های خاک ورزی حفاظتی اثر قابل توجهی بر مقدار ذخایر فسفر خاک دارد.